Η μαγειρική ξεπερνά κατά πολύ την ανάγκη για τροφή και είναι παρούσα σε όλες τις μικρές αλλά και τις σημαντικές στιγμές της ζωής μας. Το φαγητό σε κάθε σημαντική στιγμή εξυπηρετεί όχι μόνο την τροφή μας, αλλά και την έκφραση της χαράς ή της λύπης μας, την μετάδοση ενός νέου, την προετοιμασία για μια αλλαγή. Από τις σημαντικές στιγμές στην ζωή μας που η μαγειρική παίζει τον δικό της σιωπηλό, αλλά σημαντικό ρόλο είναι και η στιγμή που ένας άνθρωπος αποφασίζει να μοιραστεί τη ζωή του με έναν άλλον και δύο οικογένειες να γίνουν μία. Η παράδοση και τα έθιμά μας περιλαμβάνουν συνταγές και κεράσματα για την χαρά, που σε κάθε τόπο είναι ξεχωριστά.
Μιας και καλοκαιριάζει και όλο και κάποιον γάμο θα έχετε στην ευρύτερη οικογένεια ή στους φίλους σας, τουλάχιστον ας είστε ενημερωμένοι για τα έθιμα που σχετίζονται με το κοινό μας χόμπυ, την μαγειρική!
Ο αρραβώνας
Το πρώτο βήμα πριν τον γάμο είναι το λογοδόσιμο ή ο αρραβώνας. Στις μέρες μας, ο αρραβώνας συνήθως συμβαίνει μεταξύ των δυο μελλόνυμφων με την προσφορά ενός δαχτυλιδιού, αλλά δεν είναι λίγα τα ζευγάρια που επιλέγουν να κάνουν έναν πιο παραδοσιακό αρραβώνα με ανταλλαγές βερών, τις ευχές του παπά και τρικούβερτο γλέντι! Σε κάθε περίπτωση βέβαια, οι οικογένειες διαδίδουν το χαρμόσυνο νέο και δεν παραλείπουν να κεράσουν φίλους και γνωστούς ένα γλυκό έδεσμα, όσο γλυκές θέλουν να είναι και οι ευχές του κόσμου για τη νέα ζωή του ζευγαριού. Στην Μυτιλήνη, αλλά και σε άλλες μεριές της Ελλάδας, δεν παραλείπουν να φτιάξουν αμυγδαλωτά (ή γεμάτα ή προσπέσματα) για να διαδώσουνε το χαρμόσυνο νέο. Μάλιστα στη Λέσβο, συνηθίζεται η νύφη να πηγαίνει κέρασμα τα αμυγδαλωτά στον γαμπρό, για να τον γλυκάνει! Στην Καλαμάτα, αλλά και σε άλλα μέρη της Πελοποννήσου οι δίπλες είναι το βασικό παραδοσιακό γλυκό που προσφέρεται στους αρραβώνες. Μάλιστα φροντίζουν να είναι καλά καλά σιροπιασμένες, για να γλυκαθούν οι καλεσμένοι και να μην πουν κακή κουβέντα για τους μελλόνυμφους!
Ο γάμος
Ο γάμος δεν είναι μόνο η τελετή στην εκκλησία ή το δημαρχείο. Τα έθιμα και οι ετοιμασίες ξεκινούν από την αρχή της εβδομάδας του γάμου και κορυφώνονται με το γαμήλιο γλέντι! Οι γυναίκες ετοιμάζουν όλη την εβδομάδα παραδοσιακά γλυκίσματα και κεράσματα.
Οι βασικές ετοιμασίες ξεκινούν την τελευταία εβδομάδα. Παραδοσιακά, στην Θράκη τα καλέσματα στέλνονταν χέρι με χέρι από μικρά αγόρια είτε με μήλο και γαρύφαλλο, που συμβολίζει την Αγ. Τριάδα, είτε με κουλούρια. Σε κάποια μέρη όπως στην Σωσάνδρα, το κάλεσμα των χωριανών γινόταν με ένα δεματάκι με τρία γαρύφαλλα μαγειρικής. Το ένα συμβόλιζε το γαμπρό, το άλλο τη νύφη και το τρίτο τον κουμπάρο του ζευγαριού. Στη συνέχεια ο πατέρας ή η μητέρα του γαμπρού καλούσε με ένα σπιτικό κουλούρι και με κρασί τον κουμπάρο, που συνήθως ήταν ο νονός του γαμπρού. Έπειτα καλούσε τη νύφη -πάλι με σπιτικό κουλούρι- και της χάριζε κάποιο συμβολικό δώρο. Σήμερα συνηθίζεται να της χαρίζουν και μια ανθοδέσμη με λουλούδια. Τον κουμπάρο τον καλούν και σήμερα με κουλούρι και του προσφέρουν τούρτα.
Μέχρι την ημέρα του μυστηρίου οι συγγενείς και οι φίλοι στέλνουν δώρα. Στα δώρα βάζουν, σε κάποιες περιοχές, σιτάρι ή ρύζι και ένα λουλούδι «για το καλό». Παλιότερα, οι καλεσμένοι έστελναν τα λεγόμενα “κανίσκια”, στους γονείς που παντρεύουν τα παιδιά τους, που συνήθως ήταν ένα καλάθι με λάδι, τυρί, κρασί και πατάτες, με σκοπό να τους βοηθήσουν να κάνουν ένα πλούσιο γάμο, ένα γάμο που να μη λείπει τίποτα. Στο νέο ζευγάρι δίδονται και τα καλούμενα «χαρίσματα» (φάκελοι με χρήματα) ή ακριβά είδη σπιτιού, ώστε να βοηθηθεί στο στήσιμο του νέου τους σπιτιού. Σε κάποιες περιοχές, σε όλους τους καλεσμένους, οι γονείς του γαμπρού και της νύφης προσφέρουν παραδοσιακά μια κουλούρα με υπέροχο στολισμό, που φτιάχνεται μόνο σ’ αυτές τις περιπτώσεις.
Το βράδυ της Τετάρτης, τρία μικρά παιδιά που έχουν γονείς, ζυμώνουν το προζύμι για το τσουρέκι του γάμου. Την Πέμπτη ξεκινούν οι καθεαυτώ προετοιμασίες του γάμου και άρχιζαν οι γυναίκες να μαγειρεύουν ποτά και μεζέδες. Σε κάποια μέρη της Ελλάδας, το απόγευμα της Πέμπτης γίνεται το “στρώσιμο του κρεβατιού”. Οι συγγενείς και οι φίλοι του ζευγαριού πηγαίνουν στο νέο σπίτι, και σε κάποια μέρη τους δωρίζουν ένα ταψί σιτάρι, καλαμπόκι ή κριθάρι. Οι ανύπαντρες κοπέλες στρώνουν το νυφιάτικο κρεβάτι και έπειτα ρίχνει ο καθένας χρήματα, ρύζι και το περιεχόμενο του ταψιού πάνω στο κρεβάτι. Οι οικογένειες κερνάνε φαγητό και γλυκά τους καλεσμένους, και στην συνέχεια στήνεται χορός.
Την Παρασκευή συνεχίζουν οι ετοιμασίες, και στου γαμπρού το σπίτι και στης νύφης. Έχουν γλυκά, πίτες, χαλβάδες, κότες, μεζέδες και άλλα διάφορα είδη. Στην Κύπρο ετοιμάζουν δάκτυλα σιροπιαστά και μαμούλια ή μαμούλ, στην Κρήτη ξεροτήγανα, στην Μήλο γλυκό κουφέτο, και στην υπόλοιπη Ελλάδα μπεζέδες. Επίσης την Παρασκευή ή το Σάββατο οι γυναίκες και στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης ζυμώνουν ψωμιά για το γάμο.
Το βράδυ πριν τον γάμο, συγγενείς και φίλοι επισκέπτονται τους μελλόνυμφους στα πατρικά τους σπίτια, όπου ακολουθεί κέρασμα, με ποτά, μεζέδες και γλυκά, όπως μπακλαβά και αμυγδαλωτά (η γλυκιά γεύση και το λευκό χρώμα των οποίων, συμβολίζει την γλυκιά αρχή αλλά και φωτεινή συνέχεια στη ζωή ενός καινούργιου ζευγαριού και προοιωνίζει ευτυχία και γλυκύ βίο), και χορός. Πρώτοι στο χορό είναι οι κουμπάροι. Στο παρελθόν, πήγαιναν οι καλεσμένοι και έπαιρναν τον κουμπάρο από το σπίτι του με ένα δίσκο με σταφίδες, στραγάλια και ούζο, απ’ όπου σερβίρονταν καθ’ οδόν. Όταν έβγαινε από το σπίτι του ο κουμπάρος, ο πατέρας του γαμπρού του έκανε τρεις μετάνοιες και του φιλούσε το χέρι σαν ένδειξη εκτίμησης.
Την μέρα του γάμου το μεσημέρι, το σπίτι γεμίζει καλεσμένους, τους οποίους κερνάνε γλυκά και σουμάδα. Σύντομα αρχίζει ο χορός και οι νέοι και οι νέες στόλιζουν και ντύνουν το γαμπρό και τη νύφη, τραγουδώντας. Πρώτα ξύριζουν το γαμπρό, ύστερα τον ντύνουν και του ρίχνουν ρύζι φωναζοντας «Άξιος», να βγει στην κοινωνία και να κάνει καλή οικογένεια. Σε αρκετές περιοχές της Ελλάδας, και στο σπίτι του γαμπρού και στο σπίτι της νύφης κόβουν το τσουρέκι και το παίρνουν οι ελεύθεροι, το βάζουν κάτω από τα μαξιλάρια τους τη νύχτα, για να δουν ποιον ή ποια θα πάρουν. Σε άλλες περιοχές βέβαια, είναι παράδοση κι έθιμο να πάρουν οι ελεύθερες κοπέλες κουφέτα από τον δίσκο, και να τα βάλουν κάτω από το μαξιλάρι τους. Την τρίτη βραδιά πιστεύουν ότι θα δούνε σέ όνειρο τον άντρα που θα παντρευτούν.
Το απόγευμα ακολουθει η πομπή του γάμου. Στη Θράκη, ο γαμπρός, οι κουμπάροι και οι καλεσμένοι πηγαίνουν και παίρνουν τη νύφη για την εκκλησία, χορεύοντας κα τραγουδώντας με όργανα. Μετά τη στέψη όλοι οι καλεσμένοι παίρνουνε από μιά μπουμπουνιέρα. Η μπουμπουνιέρα είναι κουφέτα τυλιγμένα σε τούλι. Ο αριθμός των κουφέτων πρέπει να είναι μονός, συνήθως τρία ή πέντε.
Μετά τον γάμο, η νύφη έμπαινε με το δεξί στο νέο της σπίτι. Μόλις φτάσουν εκεί ο γαμπρός χαράζει ένα σταυρό στη πόρτα και η νύφη χύνει μέλι στην είσοδο και σπάει ένα ρόδι, για να γίνει ο γάμος γλυκός σαν το μέλι και καρπερός σαν το ρόδι. Παράλληλα οι πατεράδες, και ιδιαίτερα του γαμπρού, από χαρά ρίχνουν τουφεκιές, ενώ ακούγονται και πολλές μαντινάδες. Στην πόρτα ήταν η πεθερά με ένα βάζο με γλυκό και έδινε στο γαμπρό, στη νύφη και στα κουμπάρια, για να είναι η ζωή τους γλυκιά. Έπειτα η πεθερά έριχνε ένα ύφασμα στις πλάτες της νύφης και το γλέντι συνεχιζόταν. Σε άλλα μέρη, κάποιος συγγενής ή φίλος του γαμπρού έφερνε στη νύφη ένα ψωμί κι αυτή το ακουμπούσε στο κεφάλι της, όπου φορούσε ένα άσπρο μαντήλι και στη συνέχεια το έκοβε με τα χέρια της στα δύο. Το έθιμο αυτό συνεχίζεται και στις μέρες μας και είναι συμβολικό. Η αριστερή μεριά του ψωμιού συμβολίζει το πατρικό σπίτι της νύφης και η δεξιά το σπιτικό των πεθερικών της. Αν λοιπόν το μεγαλύτερο κομμάτι του ψωμιού ήταν αυτό που συμβόλιζε το πατρικό της σπίτι, η τύχη θα έμενε σ’ αυτό. Στην αντίθετη περίπτωση, η τύχη θα ακολουθούσε το ζευγάρι στην νέα τους ζωή.
Ακολουθεί το γαμήλιο γλέντι το οποίο συνήθως συνεχίζεται ως το πρωί. Ανάλογα με τον τόπο, στο κάθε τραπέζι έχει βραστό αρνί ή γίδα, γαμοπίλαφο ή μακαρόνια με ανθότυρο, γουρουνοπούλα, πίτες, ριζόπιτες, ενώ στο τέλος προσφέρονται κουραμπιέδες, καρυδόπιτες, φρούτα και βέβαια η γαμήλια τούρτα. Όλη τη νύχτα κερνούν ώσπου να ξημερώσει. Στα χωριά, τα ξημερώματα προσφέρεται σούπα, για να φάνε όλοι οι καλεσμένοι.
Ο εορτασμοί σε πολλά μέρη, ιδιαίτερα στην επαρχία, διαρκούν και όλη την επόμενη εβδομάδα του γάμου, με δώρα και κεράσματα γλυκών. Στο παρελθόν, το πρωί της επόμενης μέρας, σε κάποιες περιοχές, οι νεόνυμφοι -χωρίς κόσμο και μόνο με τη συνοδεία οργάνων- συνήθιζαν να γυρίζουν στους δρόμους και στα σοκάκια. Η περιήγηση αυτή συμβόλιζε το δρόμο της ζωής που είχαν να κάνουν μαζί οι νιόπαντροι. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας το σόι της νύφης πήγαινε φαγητό στο σπίτι του γαμπρού, όπου έτρωγαν όλοι μαζί, ενώ οι γονείς της νύφης έστελναν στο ζευγάρι όσα δώρα είχαν συγκεντρωθεί στο πατρικό της. Μάλιστα, η νύφη δεν έπρεπε να δει τους γονείς της μέχρι την Παρασκευή.
Και μια πικάντικη λεπτομέρεια: την πρώτη νύχτα του γάμου, το ζευγάρι έρχονταν σε ερωτική επαφή. Αν αποδεικνύονταν ότι η νύφη ήταν αγνή, περήφανη η πεθερά έφτιαχνε χαλβά και τον έστελνε στη μητέρα της νύφης το άλλο πρωί. Άλλοτε πήγαιναν δύο άνδρες με δυο μπουκάλια ούζο στη μητέρα της νύφης, να της διαβεβαιώσουν την αγνότητα της κόρης της.
Κάθε περιοχή έχει σίγουρα τα δικά της γαμήλια έθιμα. Αν όμως, μετά από τα παραπάνω, θέλετε και εσείς έναν γάμο με παραδοσιακά στοιχεία, δεν έχετε παρά να ρίξετε μια ματιά στις συνταγές του γάμου, όπου θα βρείτε μαζεμένες πολλές παραδοσιακές συνταγές του τόπου μας.
Καλή επιτυχία λοιπόν και βίο ανθόσπαρτο βεβαίως!
Πηγές:
Απάντηση