Τα Χριστούγεννα είναι μια από τις μεγαλύτερες θρησκευτικές εορτές για τους χριστιανούς σε όλον τον κόσμο, και βέβαια για τους Έλληνες. Ακόμα όμως και αν το θρησκευτικό σας συναίσθημα δεν είναι ιδιαίτερα ανεπτυγμένο, δεν παύουν τα Χριστούγεννα να είναι μια γιορτή αφιερωμένη στην αγάπη, την οικογένεια, αλλά και το φαγητό!
Τι θα λέγατε να επιστρέψουμε στις ρίζες μας και φέτος τα Χριστούγεννα το τραπέζι μας να μοιάζει με το χριστουγεννιάτικο τραπέζι των παππούδων μας; Κάθε μέρος της Ελλάδας έχει τα δικά του έθιμα και τις δικές του συνταγές για αυτήν την ξεχωριστή μέρα, αλλά ο στόχος κάθε νοικοκυράς ήταν πάντα να περιποιηθεί την οικογένειά της με ό,τι πιο πλούσιο διέθετε η οικογένεια. Για να δούμε λοιπόν τι είχε το χριστουγεννιάτικο τραπέζι από άκρη σε άκρη της Ελλάδας!
Από το παραδοσιακό τραπέζι στις περισσότερες περιοχές την Ελλάδας, δε λείπει το μοσχομυριστό κεντημένο Χριστόψωμο.
Είτε σαν γλυκό ψωμί, είτε με ουδέτερη βάση αλλά μπόλικα αρωματικά, αντικαθιστά επαξίως πολλές φορές την πρωτοχρονιάτικη βασιλόπιτα. Σε διαφορετικά μέρη της Ελλάδας συναντάται και με διαφορετικό όνομα: “τραγανή χριστοκουλούρα” το λένε οι Σαρακατσάνοι, “Ζακυνθινή Κουλούρα” στη Ζάκυνθο και “κολιαντίνες” στη Δυτική Μακεδονία. Σε άλλες περιοχές την Μακεδονίας, αντί του Χριστόψωμου έφτιαχναν τη Συκότουρτα, ένα γλυκό ψωμί με ξερά σύκα και σταφίδες. Σε όλες τις παραλλαγές του το Χριστόψωμο είναι ένα στρογγυλό ψωμί που διαθέτει απαραιτήτως έναν σταυρό στο πάνω μέρος του. Από εκεί και πέρα, οι νοικοκυρές συναγωνίζονταν για το ποια θα έφτιαχνε τα περισσότερα στολίδια γύρω από το σταυρό, χρησιμοποιώντας ζυμάρι και ξηρούς καρπούς. Σε πολλές περιοχές το Χριστόψωμο περιέχει και ένα νόμισμα, και κόβεται και μοιράζεται όπως η βασιλόπιτα.
Σημαντική θέση στο τραπέζι φαίνεται να είχε το χοιρινό.
Στα περισσότερα σπίτια μπορούσαν να συντηρήσουν έναν χοίρο τον χρόνο, καθώς η οικογένεια ασχολούνταν με τη γεωργία και κτηνοτροφία. Το χοιρινό τους παρείχε όχι μόνο το απαραίτητο κρέας για την ημέρα των Χριστουγέννων, αλλά κρέας και λίπος για όλη τη χρονιά. Χοιρινό πρασοσελινο ή χόρτα ή ψητό χοιρινό ήταν το κατ’ εξοχήν χριστουγεννιάτικο γεύμα στις περισσότερες γωνιές της Ελλάδας. Στα Επτάνησα συνηθιζόταν η “Πουτρίδα”, χοιρινό με λάχανο και κουνουπίδι. Στη Σάμο, δεν έλειπε από το τραπέζι η “Πηχτή”, χοιρινό βραστό με λεμόνι, που έπηζε λόγω του λίπους. Στην Εύβοια, εκτός του χοιρινού με σέλινο, για το βράδυ των Χριστουγέννων έψηναν το “κοντοσούφλι”, χοιρινό σε κομμάτια με μπόλικο αλάτι στη θράκα, το οποίο λόγω αλατιού διατηρούνταν για πολλές μέρες.
Επιπλέον, σε πολλά μέρη της Ελλάδας το γιορτινό τραπέζι είχε λαχανοντολμάδες ή ντολμαδάκια (ή γιαπράκια), μιας και το τύλιγμα συμβόλιζε το φάσκιωμα του Χριστού. Στην Κοζάνη μάλιστα τα γιαπράκια τα κάνουν με “αρμιά”, λάχανο δηλαδή που έχει μείνει στην άρμη 40 μέρες.
Με τα διάφορα μέρη του χοιρινού που δεν τα χρησιμοποιούσαν για ψητό, έφτιαχναν διαφόρων ειδών λουκάνικα με διαφορετικό όνομα και τεχνική ανάλογα με την παράδοση του κάθε τόπου (όπως η μπάμπω, το απάκι και το σύγκλινο), τα οποία επίσης δεν έλειπαν από το γιορτινό τραπέζι και με τα οποία κερνούσαν τους μουσαφίρηδες. Ένας ακόμα παραδοσιακός μεζές ήταν οι τσιγαρίδες, κομμάτια από το λίπος του χοιρινού με λίγο κρεατάκι πάνω τους, που τηγανίζονταν σε καζάνι, μόνο με αλατοπίπερο.
Και όπου το χοιρινό ήταν πιο δυσεύρετο, η αντικατάσταση γινόταν με το (πιο εύκολα προσβάσιμο) κοτόπουλο! Η παράδοση μάλιστα θέλει μια ζεστή κοτόσουπα για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι!
Τα χριστουγεννιάτικα γλυκά
Γιορτές χωρίς γλυκό, δε γίνονται. Ιδιαίτερα παλαιότερα, το γλυκό θεωρείτο η μέγιστη πολυτέλεια! Τα παραδοσιακά χριστουγεννιάτικα γλυκά είναι φτιαγμένα με απλά υλικά που ήταν διαθέσιμα εύκολα στους περισσότερους: αλεύρι, βούτυρο, μέλι και ξηροί καρποί αποτελούν τη βάση των πιο νόστιμων γλυκών!
Σπίτι χωρίς κουραμπιέδες και μελομακάρονα δε νοείται την περίοδο των Χριστουγέννων.
Οι κουραμπιέδες είναι φτιαγμένοι συνήθως με αιγοπρόβειο βούτυρο και πασπαλισμένοι με μπόλικη άχνη, ενώ σε πολλές περιοχές είναι απαραίτητο και το καβουρδισμένο μύγδαλο ή άλλος ξηρός καρπός. Διάφορες παραλλαγές του κουραμπιέ είναι τα κυπριακά φοινικωτά και τα μεθυσμένα. Από την άλλη, τα μελομακάρονα πρέπει να είναι καλά μελωμένο, με άριστης ποιότητας μέλι, και με μπόλικο τριμμένο καρύδι από πάνω. Παρόμοια με τα μελομακάρονα είναι και τα κρητικά φοινίκια, αλλά και τα ι(τ)σλί της Μικράς Ασίας.
Την τιμητική τους έχουν και διάφορα άλλα γλυκά ζύμης. Στην Πελοπόννησο, στην Κρήτη, αλλά και σε περιοχές που υπήρχαν μικρασιάτες, δε λείπουν ποτέ οι καλά μελωμένες δίπλες.
Στη Μάνη και σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου φτιάχνουν επίσης λαλάγγια ή τηγανίδες, ενώ στο Ζαγόρι κάνουν τα “σπάργανα”, τηγανίτες με μπόλικο καρύδι. Και μιας και μιλάμε για γλυκά ζύμης, σε πολλές περιοχές τα Χριστούγεννα προσφέρουν λουκουμάδες ή σβίγγους.
Άλλα παραδοσιακά γλυκά είναι το τσουρέκι, το καταΐφι, ο μπακλαβάς ή η πλατσέδα, όπως την λένε στην Μυτιλήνη και τα χιώτικα μαμούλια.
Γυρίστε λοιπόν πάλι στις παραδόσεις μας. Μαγειρέψτε με απλά υλικά του τόπου μας. Μαγειρέψτε τόσο, όσο έχετε πραγματική ανάγκη. Και μην ξεχνάτε ότι τα Χριστούγεννα δεν είναι τίποτε άλλο από μια γιορτή αφιερωμένη στην αγάπη για τους γύρω μας. Μη διστάσετε λοιπόν να γεμίσετε το τραπέζι σας, όχι με φαγητά, αλλά με ανθρώπους που αγαπάτε και που σας έχουν ανάγκη. Καλές γιορτές σε όλους!
Ευχαριστούμε όλα τα μέλη της παρέας μας για τις έξτρα πληροφορίες για τον τόπο τους, κυρίως τη ΛαδοΜπούκι και την Kimwlos.
Περιμένουμε όπως πάντα τα cooksnaps με τις εντυπώσεις σας αλλά και δικές σας συνταγές από το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι σας!
Πηγές: